Bí ẩn trầm hương - Kỳ 2: “Thọ thiên địa chi khí...”
07/07/2022 07:00
0 nhận xét
709 lượt xem
Trầm hương sinh ra từ cây dó (cá biệt cây xương
rồng cũng có thể cho ra trầm). Trong thiên nhiên có nhiều loài dó, nhưng chỉ có
cây dó bầu mới cho ra thứ trầm có thể chữa bệnh được.
Trên thế giới, trầm tập trung chủ yếu ở 6 nước:
Việt Nam, Campuchia, Lào, Myanmar, Indonesia, Malaysia, trong đó trầm Việt Nam
có dược lý tốt nhất, những nghiên cứu khoa học mới đây về trầm của các nhà khoa
học Nhật Bản và Trung Quốc cũng xác nhận trầm Việt Nam có nhiều hoạt chất mà
trầm các nơi khác không có.
Trầm hương và kỳ nam là khác nhau, không phải kỳ
là cái lõi của trầm. Một cây dó có trầm dù lâu năm đến bao nhiêu cũng không
nhất thiết có kỳ nam, ngược lại một cây dó có kỳ nam không nhất thiết có trầm
bên cạnh. Chúng được tương tác bởi hai loài nấm khác nhau. Kỳ nam hiếm hơn nên
mắc tiền hơn, nó quá mắc tiền vì từ lâu nó được con người sở hữu như một “linh
vật”, nhưng giá trị chữa bệnh và ứng dụng trong đời sống của kỳ nam thì không
bằng trầm.
Tại Việt Nam, trầm tốt nhất tập trung ở vùng Phú
Yên, Đắk Lắk, Khánh Hòa, Ninh Thuận, đây chính là “quê hương” của trầm, loài
người phát hiện ra trầm khởi thủy là từ vùng này. Trước đây, từ Việt Nam, trầm
được dùng làm cống phẩm đưa sang Trung Quốc. Trong các cống phẩm, trầm hương là
thứ quý nhất. Tất nhiên các thầy thuốc giỏi nhất được cống theo để “hướng dẫn
cách sử dụng”. Và từ đây, trầm hương đã theo con đường tơ lụa sang Trung Cận
Đông, Địa Trung Hải...
“Thọ thiên địa chi khí, tẩy vũ trụ chi trược,
giáng khí trừ đàm, thiện trị phế phủ, chỉ tả bổ dương, thị là thế thượng trân
chi giả...”, đó là đoạn tóm tắt y lý của trầm hương trích
trong sách gia truyền của cung đình nhà Nguyễn. Tạm dịch: “Tích tụ khí thiêng
của trời đất, tẩy trừ mọi thứ ô uế trong không gian, có tác dụng giáng khí trừ
đàm, chữa các bệnh thuộc phế phủ, chữa các bệnh về tiêu hóa, bài tiết, thận và
tim mạch (chỉ tả bổ dương - nghĩa rộng), chính là thứ trân quý nhất”.
Trầm có thể được sử dụng trong cả ngàn bài thuốc
khác nhau, nhưng trước hết hãy nói về “thọ thiên địa chi khí”.
Trong rừng tự nhiên từ 1.000 đến 1.500 cây dó
mới có một cây có trầm và từ 10.000 đến 20.000 cây có trầm mới có một cây có kỳ
nam.
Khi cây dó bị một vết thương, vết thương đó phải
đọng nước qua một mùa mưa, cây dó mới bắt đầu tiết ra chất nhựa xung quanh vết
thương để tự vệ. Người ta thấy nhiều cây dó cho trầm chi chít những mắt trên
thân cây, những mắt chi chít đó là vết tích do một loài côn trùng đục vào thân
cây, dân gian gọi nó là con bọ xòe.
Khi chất nhựa dần dần trở nên đậm đặc, lúc ấy những
con kiến sẽ bò vào ăn chất nhựa này. Đó là một loài kiến cao cẳng, màu vàng
hoặc màu đen.
Chính những con kiến kia mang theo các phân tử
trầm hương (một loài nấm) vào “cấy” trong lớp nhựa. Loài nấm này tương tác với
các hoạt chất của lớp nhựa, dưới tác động của khí hậu bên ngoài và sự tương tác
diễn ra trong một thời gian rất dài mới sinh ra trầm, tương tác càng lâu trầm
càng có giá trị. Thông thường, cây dó phải có tuổi thọ hơn 50 năm mới có thể
cho ra một thứ trầm có giá trị chữa bệnh.
Về giống “kiến cao cẳng” mang phân tử trầm vào
cây dó, không phải kiến cao cẳng nào cũng làm được điều này. Phải theo dõi rất
nhiều năm mới phát hiện ra, chúng không bao giờ làm tổ trên những cây trầm. Đây
là giống kiến rất quý về dược liệu, trứng của nó rang lên có thể chữa được
chứng méo miệng, cấm khẩu (liệt dây thần kinh số 7, số 21). Trứng của giống
kiến này không thiếu trong kho tàng dược liệu.
Quá trình hình thành trầm hương theo một “cơ
chế” tưởng chừng đơn giản như vậy nhưng thật ra là vô cùng kỳ bí. Cho nên người
xưa nói “thọ thiên địa chi khí” là đúng nhất. Con người đã khẳng định hương
trầm là “vua của các mùi hương”. Hàng ngàn năm nay trầm được xông trong các
cung điện vua chúa, tại các lễ nghi thiêng liêng của các tôn giáo. Nó là “danh
hương” trong các nghi lễ tôn giáo.
Trong thiên nhiên có rất nhiều thực vật có tinh
dầu phát hương ra không gian, nhưng chỉ có trầm là thứ mà nguồn phát ra hương
không bao giờ cạn, từ lúc trong rừng núi cho đến khi đem ra chế tác, lưu giữ.
Người ta phát hiện các mảnh trầm nằm dưới đáy các giếng cổ Chămpa, qua hàng
ngàn năm mà khi lấy lên hương thơm vẫn còn nguyên vẹn. Ngày nay trầm còn được
dùng làm chất định hương cho mỹ phẩm, nước hoa Chanel No.5 và các thứ nước hoa
nổi tiếng khác trên thế giới không thể không có trầm hương.
Hương trầm bao hàm đủ 5 vị ngọt mặn chua cay
đắng, phát ra hơn 170 mùi thơm có thể phân biệt được (riêng kỳ nam có ít mùi
hơn và không có vị ngọt). Dùng một dụng cụ xông hương, cho vào một loại trầm
thông thường, trong 24 giờ sẽ có 8 đợt phát hương, mỗi đợt là một phức hợp mùi
vị với mùi chủ đạo khác nhau, thay đổi theo thời gian, khi thì mùi hoa sen, khi
thì mùi hoa hồng, khi thì vani, khi thì mùi gỗ thông, khi thì mùi xạ hương...
Điều lạ lùng nữa là trong những thời điểm giống nhau mà tại địa điểm khác nhau mùi
trầm hương cũng thay đổi.
Điều này khoa học hiện đại theo lối tư duy
phương Tây chưa đủ khả năng giải thích. Một nhóm nhà khoa học Nhật Bản đã thử
làm khảo cứu phân biệt hương thơm của một số sesquiterpen carboxylic acid trong
tinh dầu trầm và nhận thấy có khi chỉ vì vị trí của một dấu nối đôi như hai
chất selina-3,11 và selina-4,11 dienal mà mùi hương rất khác nhau, chất thứ
nhất có mùi gỗ, mùi hoa hòa với mùi khói, chất kia phảng phất hương bạc hà.
Bốn chất đồng phân neopetasan, epineopetasan,
dihydro karanon, ngoài vị trí các dấu nối đôi, còn khác nhau ở hướng các nhóm
methyl cũng cho ra các mùi khác nhau (dẫn theo tiến sĩ Võ Quang Yến, Cây thuốc
và vị thuốc Việt Nam, NXB Đà Nẵng 2008). Khoa học chỉ mới biết tới đó, còn vì
sao lại có sự “biến tấu” như vậy thì đành chịu, ở đây vẫn là quá trình “thọ
thiên địa chi khí”. (còn tiếp)
“Dân tộc Việt có một nền Văn Hiến huy hoàng, tất phải có tương lai sáng lạn.”
Nguồn Nguyễn Phúc Tộc.
Dẫn nguồn:
https://vanminhsucsongviet.com/blog
https://vanminhsucsongviet.net/blog
THẢO LUẬN
Chưa có nhận xét cho Bài viết này.